Sống đến 100 tuổi
luôn là dịp để ăn mừng, nhưng ngày nay có quá nhiều người 100 tuổi đến nỗi các
nhà khoa học chẳng buồn theo dõi họ nữa.
Hồi năm 2012, Liên
Hiệp Quốc ước tính có khoảng 316.600 người trên 100 tuổi trên thế giới.
Cho đến năm 2050,
con số này được dự đoán sẽ tăng lên hơn ba triệu người.
Những người siêu thọ
Có một nhóm người
còn đặc biệt hơn nữa, đó là những người sống trên 110 tuổi.
Nhóm nghiên cứu lão
khoa, một nhóm các nhà nghiên cứu toàn cầu có trụ sở ở Los Angeles, theo dõi dữ
liệu của những người cao tuổi nhất trên thế giới.
Tính đến cuối tháng
Ba 2015, có 53 người trên 110 tuổi hiện đang còn sống. Điều đáng buồn là người
lớn tuổi nhất thế giới, cụ bà Misao Okawa ở Nhật Bản, 117 tuổi, đã được thông
báo đã qua đời hôm 1/4.
Cụ Okawa sinh vào
năm 1898 và hiện nay chỉ còn bốn người còn sống – ba người Mỹ và một người Ý,
tất cả đều là nữ, có ngày sinh trước năm 1900.
Điều này có nghĩa là
họ đã sống qua ba thế kỷ. Điều làm cho họ đặc biệt là thế giới sẽ phải chờ tới
ít nhất là năm 2100 mới có thể có được một "bộ tứ đại thọ" khác - gồm
bốn người sống qua ba thế kỷ.
Cụ Misao Okawa, sinh
năm 1898, là một trong số ít người sống qua ba thế kỷ
Những người còn lại
có thể sẽ ra đi trong vòng chưa tới 10 năm nữa do những người trên 110 tuổi thường
chỉ giữ danh hiệu này trong khoảng thời gian ngắn.
Thời gian trôi qua
không ngừng nghỉ có nghĩa là những người già nhất trên thế giới sẽ lần lượt ra
đi.
Điều này khiến cho
các chuyên gia trên trong nhiều lĩnh vực – sinh học, lịch sử, nhân chủng học
văn hóa – đang cố gắng tìm hiểu những gì họ có thể từ những người đặc biệt
này trong lúc họ vẫn còn sống và những bí quyết giữ gìn sức khỏe họ có thể truyền
đạt lại cho chúng ta.
Đồng hồ sinh học
chậm
Lý do hiển nhiên nhất
để nghiên cứu những người lớn tuổi nhất hiện còn sống là tìm hiểu kinh nghiệm
làm sao giữ sức khỏe lúc tuổi già.
Những người trên
trăm tuổi ‘dường như sinh ra với đồng hồ sinh học chậm hơn tất cả chúng ta’,
Stuart Kim, một nhà sinh học chuyên nghiên cứu về lĩnh vực phát triển sinh học
ở Đại học Standford, nói. Khi họ 60 tuổi, họ trông như 40.
Khi họ 90 tuổi, họ
chỉ giống như người 70. “Khi anh gặp họ,” Kim nói, “họ có bề ngoài và hoạt
động trẻ hơn tuổi thật đến 20 tuổi.”
Hãy xem trường hợp của
bà Besse Brown Cooper, sinh năm 1896 ở Tennessee. Bà sống thọ 116 tuổi 100 ngày
và lập kỷ lục là người sống thọ thứ 10 từ trước đến nay mà thế giới biết được.
“Nhiều người mà tôi
nói chuyện chỉ rùng mình gào lên: “Ôi Trời ơi, tôi không muốn sống lâu như thế
đâu,” cháu nội của bà Besse là Paul Cooper, người đang điều hành một quỹ phi
lợi nhuận đặt theo tên bà nội của ông và hỗ trợ những người sống trên 110 tuổi,
nói.
Nhưng mặc dù tuổi
tác của cụ Besse có làm cho người ta kinh sợ, bà nội của ông đối với ông không
bao giờ có vẻ gì là già.
Bà không gặp
chuyện gì để đi khám ở bác sỹ lão khoa. Bà sống ở nhà, ra vườn làm lụng cho tới
khi 105 tuổi và bà đọc rất nhiều cho đến khi 113 tuổi.
Yếu tố di truyền
Các nhà nghiên cứu
đang cố gắng tìm hiểu về nền tảng di truyền và môi trường vốn là lý do khiến
cho cụ Besse sống lâu mà vẫn khỏe.
Đến nay, họ đã biết
rằng yếu tố di truyền – tức là ai đó có họ hàng sống thọ – là một trong những
yếu tố chính giúp cho họ sống lâu.
“Không có cách nào sống
đến 110 tuổi trừ phi bạn sinh ra đã được hưởng may mắn về di truyền,” ông Jay
Olshansky, một giáo sư y khoa tại Đại học Illinois, nói.
Tuy nhiên ông và các nhà
nghiên cứu khác đã không thể xác định được gien cụ thể quyết định tuổi thọ,
một phần là do rất khó có đủ mẫu phẩm để nghiên cứu những người siêu thọ.
Theo ông Thomas
Perls, một giáo sư y khoa và lão khoa tại Đại học Boston và giám đốc của
Nghiên cứu Người trăm tuổi New England tại Trung tâm Y khoa Boston, những
nghiên cứu này sẽ không giúp ích nhiều cho chúng ta để có thêm nhiều người sống
siêu thọ nữa nhưng sẽ giúp chúng ta tránh được hoặc trì hoãn những chứng bệnh
như Alzheimer, đột quỵ, tim mạch và ung thư.
Nói cách khác, có thể
sẽ không bao giờ có việc đa số chúng ta sống đến 110 tuổi, nhưng việc hiểu
làm sao có người sống được đến mức đó có thể giúp cho phần còn lại của nhân loại
tăng cơ hội sống một cuộc sống trọn vẹn hay khỏe mạnh đến tuổi 85 hay 90.
Kho báu lịch sử sống
Giá trị của những
người sống siêu thọ đối với xã hội không chỉ là mục tiêu ích kỷ để đem lại lợi
lạc cho chúng ta trong cuộc sống tuổi già.
Mỗi một người lớn
tuổi là một kho tàng tri thức. Một số người còn gọi họ là kho báu lịch sử sống.
Điều quan trọng nữa là những gì họ kể không được lọc lại qua lăng kính của bên
thứ ba – nhà sử học, nhà làm phim tài liệu hay nhà báo – do đó rất đáng để ghi
lại.
“Đó còn là việc
giúp chúng ta hiểu sâu hơn,” Doug Boyd, giám đốc Trung tâm Louie B Nunn về lịch
sử truyền miệng tại Thư viện Đại học Kentucky, nói.
Đó là lý do tại sao
Boyd đang số hóa toàn bộ bộ sưu tập của ông về lịch sử truyền miệng với
9.400 đoạn thâu âm được tổ chức thành hệ thống dữ liệu khoa học và miễn phí.
Khi những câu
chuyện này được đưa vào lớp học hay mạng xã hội, chúng sẽ bắt đầu định hình lại
cách chúng ta nghĩ về lịch sử và những giá trị về kiến thức và kinh nghiệm sống
trong cuộc đời của những người lớn tuổi.
“Tôi thật sự nghĩ rằng
chúng ta sẽ bắt đầu có ký ức của công chúng năng động và hiểu biết hơn khi bức
tường của lịch sử truyền miệng bắt đầu đổ xuống,” Boyd nói. “Những câu chuyện
con người kể lại chuyện đời của họ và đối phó với những vấn đề trong cuộc sống
của họ được ghi âm lại trực tiếp sẽ ngày càng có nhiều giá trị văn hóa.”
Góc nhìn khác
Cuộc đời kéo dài
cũng giúp cho những người lớn tuổi những nhận định độc đáo về những gì xảy ra
ở hiện tại.
“Đó là một góc nhìn rất
khác,” Perls nói. Ông nhớ lại một lần trò chuyện với ông Walter Breuning,
một người dân Montana sống đến 114 tuổi vào lúc cao điểm của đợt suy thoái
kinh tế hồi năm 2008. “Cụ ấy nói với tôi rằng anh nên thử ăn cỏ mỗi ngày như
chúng tôi hồi Đại suy thoái và khi đó anh mới thấy bây giờ cuộc sống của anh
có tồi tệ hay không.”
Sự khôn ngoan của
người lớn tuổi là điều mà các nền văn hóa ngoài phương Tây lâu nay vẫn rất trân
trọng.
Ở Nhật Bản, 43% người
lớn tuổi sống với con cháu – giảm đáng kể qua những thập niên qua – nhưng vẫn
vượt xa các nền văn hóa phương Tây.
Bà Mayumi Hayashi,
một nhà nghiên cứu tại Viện lão khoa tại Đại học King’s College London, lớn
lên trong một gia đình ba thế hệ.
Ông bà của bà yêu
thích sự hài hòa, chuộng trật tự cấp bậc trong xã hội và kính trọng hoàng đế
Nhật Bản. Họ không ưa những ý kiến mạnh bạo và chủ nghĩa cá nhân. Họ đã đem đến
một góc nhìn vào quá khứ của Nhật Bản.
“Văn hóa và giá trị
của họ thật sự khác biệt đến nỗi đối với tôi chúng hoàn toàn lỗi thời,”
Hayashi nói. “Tuy nhiên, có ông bà sống cạnh bên khi tôi trưởng thành khiến tôi
càng ý thức hơn về người lớn tuổi và cho tôi thấy Nhật Bản đã du nhập các giá
trị được Mỹ hóa như thế nào.”
Chúng ta thường quan
niệm sai lầm là càng lớn tuổi thì con người ta càng yếu đi về mặt sức khỏe và
tinh thần.
Nghiên cứu của Olshansky
và các đồng sự cho thấy không có dữ liệu chứng minh cho quan niệm nhầm tưởng
giữa sức việc sức khỏe đi xuống và tuổi tác cao lên.
“Hầu hết những vấn đề
mà chúng ta cho rằng là do tuổi tác thực ra lại không phải là do tuổi tác mà là
do những việc chúng ta làm, chẳng hạn như hút thuốc, uống rượu hay béo phì,”
Perls nói.
Trên thực tế, nhiều
người, thậm chí có những người 85 tuổi hoặc hơn, có sức khỏe như những người
trẻ hơn 20 đến 30 tuổi. Tuổi tác theo nhiều các chuyên gia không phải là cách
đánh giá đúng về sức khỏe.
Rachel Nuwer
